İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Testleri

İnsan-Bilgisayar Etkileşimi (Human-Computer Interaction - HCI), etkileşimli teknolojilerin tasarımı, geliştirilmesi, değerlendirilmesi ve uygulanmasını ele alan disiplinlerarası bir çalışma alanıdır. Bu alanın temel amacı, kullanıcıya daha kolay ve etkili bir kullanım deneyimi sunan bilişim sistemleri tasarlamaktır. Bu bağlamda "kullanılabilirlik", İBE'nin en kritik bileşenlerinden biridir. Uluslararası Standartlar Enstitüsü (ISO), kullanılabilirliği "belirli bir kullanıcı grubunun, belirli görevleri, belirli bir bağlamda etkili, verimli ve memnuniyet ile gerçekleştirmesi" olarak tanımlar. Bu tanım, kullanıcıların hedeflerine ulaşma yetisini (etkililik), bu hedeflere ne kadar hızla ulaştıklarını (verimlilik) ve süreç boyunca yaşadıkları tatmini (memnuniyet) vurgular. Ancak, belirli bir bağlamda kullanılabilir olan bir sistem, başka bir bağlamda aynı derecede kullanılabilir olmayabilir.

Bu çerçevede, kullanıcıların bir sistemi etkili, verimli ve memnuniyetle kullanıp kullanmadığını ölçen araştırma yöntemlerine "kullanılabilirlik testleri" denir. 1980'li yıllarda kullanılabilirlik mühendisliğinin gelişmesiyle birlikte, kullanılabilirlik testleri, ürün ve sistemlerin kullanıcı merkezli bir şekilde değerlendirilmesinde temel bir yöntem haline gelmiştir. Bu testler, kullanıcıların belirli bir senaryo altında bir ürün ya da sistemle etkileşime girmesini, belirlenen görevleri yerine getirmesini ve bu süreçte ortaya çıkan davranışsal verilerin toplanmasını sağlar.

Kullanılabilirlik testleri, yalnızca tasarım sürecinin sonunda yapılan bir kontrol aşaması değildir; aynı zamanda ürün geliştirme sürecinin erken aşamalarında da kullanılarak olası kullanıcı sorunlarının önüne geçilmesine yardımcı olur. Bu testler sayesinde, sistemin nihai kullanıcılar tarafından nasıl algılandığı, hangi noktaların zorlayıcı olduğu ve hangi tasarım unsurlarının kullanıcı deneyimini olumsuz etkilediği belirlenebilir. Böylece, daha kullanıcı dostu ürünler tasarlanarak kullanıcı memnuniyeti artırılır ve daha etkili, verimli sistemler ortaya konur.

Kullanılabilirlik Testlerinin Çeşitli Alanlardaki Uygulamaları

Kullanılabilirlik testlerinin kapsamı oldukça geniştir ve pek çok farklı endüstri alanında uygulanmaktadır. Örneğin, tıbbi cihazlar, kullanıcılar için hayati önem taşıyan ürünlerdir ve bu cihazların kullanıcı dostu olmaması ölümcül sonuçlara yol açabilir. Kullanılabilirlik testleri sayesinde, bu tür cihazların kullanıcıya en uygun şekilde tasarlandığından emin olunur. Aynı şekilde, web siteleri ve mobil uygulamalar gibi dijital platformlarda da kullanılabilirlik testleri, kullanıcıların aradıkları bilgilere kolayca ulaşmalarını sağlayarak kullanıcı deneyimini iyileştirir.

Tasarım sürecine entegre edilen kullanılabilirlik testleri, kullanıcıların gerçek ihtiyaçlarına yanıt veren, onlara sorunsuz bir deneyim sunan ürün ve sistemlerin oluşturulmasında kritik bir rol oynar. Oyun tasarımından uçak kokpitlerine, eğitim yazılımlarından otomotiv arayüzlerine kadar çok çeşitli alanlarda kullanılabilirlik testlerinden faydalanmak, kullanıcı merkezli bir yaklaşımı benimsemenin en etkili yollarından biridir.

Kaynaklar:

• A. Afriansyah , W. Walhidayat , R. Novendra, L. Harefa and S. Sutejo , “Usability Testing on Tracer Study System Using The Heuristic Evaluation Method,” Journal of Applied Engineering and Technological Science, no. 3, pp. 178-184, 2022.

• A. M. Wichansky, “Usability testing in 2000 and beyond,” Ergonomics, pp. 998-1006, 2000.

• B. Shneiderman, "Human Factors of Interactive Software," in Designing the User Interface: Strategies for Effective Human Computer Interaction, Addison-Wesley, 1998.

• International Organization for Standardization, ISO 9241-11: 1998: Ergonomic Requirements for Office Work with Visual Display Terminals(VDTs)-Part-11: Guidance on Usability, 1998.

• K. Boyd, R. Bond, A. Ryan, D. Goode and M. Mulvenna, “Digital reminiscence app co-created by people living with dementia and carers: Usability and eye gaze analysis,” Health Expectations, 2021.

• R. Kainda, I. Flêchais and A. Roscoe, “Security and Usability: Analysis and Evaluation,” in 2010 International Conference on Availability, Reliability and Security, Krakow, 2010.